लोणी

लोणी (गाव) याच्याशी गल्लत करू नका.

दुधावर आलेल्य स्निग्ध सायीला एखाद्या आंबट पदार्थाचे, साधारणपणे आंबट दह्याचे, विरजण लावले की सायीचे दही बनते. असे दही पाणी घालून रवीने घुसळून काढले की पृष्ठभागावर लोणी जमा होते. पाण्याने स्वच्छ धुतलेल्या या लोण्याचा गोळा साठवता येतो. भारतात या लोण्यापासून तुपाखेरीज दुसरा कोणताही पदार्थ बनवला जात नाही. तूप हा अनेक महिने रेफ्रिजरेटरबाहेर टिकणारा पदार्थ आहे.

थालीपीठ आणि भाकरी यांच्यावर लोण्याचा गोळा ठेवून खाण्याची संस्कृती महाराष्ट्रात आहे. हे लोणी कढवले की त्याचे लोणकढे तूप बनते. लोणी जर अगदी ताजे असेल तर त्यापासून बनलेल्या तुपाला साजूक तूप म्हणतात. समारंभातील जेवणाची आणि अनेकांच्या घरच्या महाराष्ट्रीय जेवणाची सुरुवात वरण-भात-तूप वाढून होते.

दुधापासून घुसळून थेट बनविलेल्या लोण्यासारख्या पदार्थाला बटर म्हणतात. किंचित मीठ घातलेले पिवळ्या रंगाचे हे बटर रेफ्रिजरेटरमध्ये खूप दिवस टिकते. बटर आणि लोणी यांच्या आरोग्यविषयक गुणधर्मांत बराच फरक आहे.

असेच बटर शेंगदाण्याच्या दुधापासूनही बनवता येते. त्याला पीनट बटर म्हणतात.

आरोग्य

• मुळव्याधीवर ताजे लोणी उपयुक्त आहे, असे म्हणतात.

संदर्भ

• McGee, Harold. On Food and Cooking (Revised Edition). pp 33–39, "Butter and Margarine"
• Dalby, Andrew (2003). Food in the Ancient World from A to Z, 65. Google Print. ISBN 0-415-23259-7 (accessed November 16, 2005). Also available in print from Routledge (UK).
• Michael Douma (editor). WebExhibits' Butter pages. Retrieved November 21, 2005.
• Crawford, R.J.M. et al. The technology of traditional milk products in developing countries. Full text online
• Grigg, David B. (November 7, 1974). The Agricultural Systems of the World: An Evolutionary Approach, 196–198. Google Print. ISBN 0-521-09843-2 (accessed November 28, 2005). Also available in print from Cambridge University Press.

बाह्य दुवे

विकिमीडिया कॉमन्सवर

Butter

संबंधित संचिका आहेत

• Composition and characteristics of butter, The Canadian Dairy Commission
• Manufacture of butter, The University of Guelph
• "Butter", Food Resource, College of Health and Human Sciences, Oregon State University, February 20, 2007. – FAQ, links, and extensive bibliography of food science articles on butter.
• Cork Butter Museum: the story of Ireland’s most important food export and the world’s largest butter market